Kanunniken en hun grafmonumenten in Nederland

Kanunniken  en hun grafmonumenten in Nederland

Harry Tummers

Hardcover, 208 pp. Zeer rijk geïlustreerd. SPA uitgevers 2023



Grafmonumenten vertellen over afscheid van het leven, over de dood en het hiernamaals. De overledene zelf heeft er bij leven al over nagedacht, maar ook zijn omgeving – familie, vrienden, maatschappelijke context – bepaalt mee hoe iemand wordt herdacht. Memoriecultuur en omgang met de dood zijn een blijvend actueel thema.

Dit boek behandelt grafmonumenten van seculiere kanunniken in Nederlandse kerken. Kanunniken werden in de late Middeleeuwen gezien als de intelligentsia van de maatschappij en bekleedden zowel geestelijke als wereldlijke posities. Soms kozen zij voor grotere vrijstaande of tegen een muur geplaatste grafmonumenten. Gangbaarder waren epitafen: inscriptieplaten en reliëfs aangebracht tegen een wand of pijler. De meeste kanunniken echter gaven de voorkeur aan zerken, variërend van rijke figuur- en wapenzerken tot eenvoudige vlakke grafstenen met tekst.

Hun grafmonumenten laten zien dat kanunniken zich in de loop van de tijd steeds meer gingen gedragen als de hogere echelons van de maatschappij. Zo was aanvankelijk vaak een afbeelding van de overledene als figuur aanwezig, terwijl later steeds meer geslachtswapens verschenen als teken van standsbewustzijn. De keuze voor een bepaald soort grafmonument was veelal lokaal bepaald.

Naast verklarende hoofdstukken bevat dit boek een volledig overzicht van nog bestaande grafmonumenten van seculiere kanunniken in Nederland, voorzien van gedetailleerde beschrijvingen en relevante gegevens. Moge het een aanmoediging zijn stil te staan bij dit belangwekkende maar kwetsbare erfgoed waar kerkbezoekers vaak achteloos aan voorbijgaan.