Zeventiende- en achttiende-eeuwse kleding van walvisvaarders opgegraven op Spitspberbergen

Zeventiende- en achttiende-eeuwse kleding van walvisvaarders opgegraven op Spitspberbergen 

Comis, S.Y.  

Paperback 530 pp. Rijk geïllustreerd. SPA uitgevers 2017  

Op Spitsbergen zijn gedurende opgravingscampagnes in de periode 1979-1981 door het Arctisch Centrum van de Rijksuniversiteit Groningen de restanten van de Nederlandse walvisvaardersnederzetting Smeerenburg onderzocht. In en om de huizen en traanovens, die van 1614 tot circa 1660 in gebruik zijn geweest, zijn vele honderden textielfragmenten gevonden.

Tot de vondsten behoren delen van vilthoeden, jassen, broeken, kousen en wanten. De mannen droegen tijdens hun werkzaamheden hun gewone winterkleding. Textielresten werden ook aangetroffen in de graven van de zeven walvisvaarders die de overwintering van 1634-1635 niet hebben overleefd. 

In 1980 vond tevens onderzoek plaats op het eiland Zeeuwse Uitkijk. Hier zijn 50 graven van overleden walvisvaarders onderzocht. In totaal zijn in de graven 33 gebreide mutsen, een leren muts met bontrand, (delen van) acht jassen, vier broeken en verschillende kousen opgegraven.  Op grond van deze kledingstukken kan een deel van de graven gedateerd worden in de periode van 1650 tot circa 1750. Het betreft hier de grootste  collectie van werkmanskleding in Europa. 

Typische walvisvaarderskleding is niet aangetroffen. Als bescherming tegen de kou droeg men meerdere kledingstukken over elkaar. Wel zijn in de nederzetting delen van een leren broek gevonden, die hoogstwaarschijnlijk door de smid is gedragen. De opgegraven kleding is gemaakt van wol. Linnen en katoenen kleding is niet bewaard gebleven. De snit van de kleding duidt erop dat men voor de dagelijkse kleding op Spitsbergen de mode volgde, maar dan in een eenvoudigere en goedkopere uitvoering.

Deze publicatie is voorzien van veel beeldmateriaal en van patronen. De beschrijvingen bij het beeldmateriaal maken het mogelijk om bijvoorbeeld mutsen of kousen na te maken. De patronen hebben vooral betrekking op de kleding, die vaak zeer veel herstelplekken toont. De walvisvaarders gingen met normale kleding die de mode van die tijd volgde naar het koude Spitsbergen, waren niet uitgerust op de extreem koude temperaturen waardoor dit een van de redenen was waarom ze overleden. Het textielonderzoek geeft ons niet alleen een bijna intieme kijk op het leven van deze gewone hardwerkende arbeiders onder extreme omstandigheden maar ook op de mode van die tijd voor de gewone mens.

Dit onderzoek geeft eens te meer de meerwaarde van textielonderzoek aan binnen een archeologische context boven op het normale keramiek- en glasonderzoek. Deze tak van sport is in het verleden vaak verwaarloosd, waardoor onmisbare informatie verloren is gegaan. Deze publicatie toont overduidelijk aan dat dit niet meer mag gebeuren.