Middenpaleolitische archeologie in de diepe bodem van het Markermeer

Middenpaleolitische archeologie in de diepe bodem van het Markermeer. Een eerste aanzet tot onderzoek van de aard en context van middenpaleolithische vuurstenen artefacten die verzameld zijn bij de Houtribdijk en Marker Wadden. ADC rapport 5212 

J. Huizer, J. 

Paperback, 86 pp. Rijk geïllustreerd. ADC Rapport 5212. ADC ArcheoProjecten 2020 

Rijkswaterstaat heeft tussen 2017 en 2020 de Houtribdijk (de dijk die tussen Enkhuizen en Lelystad het Markermeer van het IJsselmeer scheidt) versterkt en van natuurvriendelijke oevers voorzien. Het hiervoor benodigde zand is lokaal gewonnen uit enkele tientallen meters diepe putten in het Markermeer. Omdat bij deze zandwinning mogelijk archeologische vindplaatsen bedreigd zouden kunnen worden, is voorafgaand aan de winning door ADC ArcheoProjecten archeologisch onderzoek uitgevoerd ter plaatse van de zandwinlocaties. Dit heeft onder andere geresulteerd in een vindplaats uit het Mesolithicum1 op de top van het pleistocene dekzand.

Het paleo-archeologische onderzoek heeft duidelijk gemaakt dat het noordelijke en noordoostelijke deel van het Markermeer zich tijdens het Laat-Salien en Vroeg-Eemien in een landschappelijk interessant gebied bevond. De aangetroffen vuursteenartefacten zijn op basis van oppervlaktekenmerken zeer waarschijnlijk afkomstig uit de fluviatiele Formatie van Kreftenheye. Op basis van de oppervlaktekenmerken wordt geconcludeerd dat een deel van de artefacten na de productie met de rest van het sediment over relatief geringe afstand door de rivier zijn verplaatst, al moet hierbij eerder gedacht worden aan enkele kilometers dan enkele tientallen kilometers.

Daarnaast zullen zich in de riviervlakte ook Neanderthalers hebben opgehouden die daar onder meer vuursteenknollen en brokken verzamelden en (ten dele) ter plekke verwerkten. Globaal houdt dit in dat de makers van de artefacten zich in het huidige Marker/IJsselmeergebied bevonden; als datering lijkt de periode Eemien en eerste helft Weichselien (ca. 120.000-40.000 jaar geleden) het meest waarschijnlijk.